Όλα κύριε Νίκο είναι εδώ…8/12/1911 – 12/05/1992

Κι αν θὰ διψάσεις γιὰ νερὸ θὰ στίψουμε  ένα σύννεφο
Κι αν θὰ πεινάσεις γιὰ ψωμὶ θὰ σφάξουμε ένα αηδόνι
Μόνο καρτέρει μία στιγμὴ να ανοίξει ο πικραπήγανος
Nα αστράψει ο μαυρος ουρανὸς νὰ λουλουδίσει ο φλόμος.

Αμοργός (1943)

 Ο Νίκος Γκάτσος ήταν ένας απο τους σημαντικότερους ποιητές του τόπου μας. Γεννήθηκε στην Ασέα Αρκαδίας. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και την αδερφή του και άρχισε να έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής. Πρωτοδημοσίευσε ποιήματά του, μικρά σε έκταση και με κλασικό ύφος, στα περιοδικά “Νέα Εστία” (1931-32) και “Ρυθμός” (1933). Την ίδια περίοδο δημοσίευσε κριτικά σημειώματα στα περιοδικά “Μακεδονικές Ημέρες”, “Ρυθμός” και “Τα Νέα Γράμματα” , ενώ αργότερα συνεργάστηκε με τα “Καλλιτεχνικά Νέα” και τα “Φιλολογικά χρονικά”. Καθοριστική υπήρξε η γνωριμία του με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1936. Το μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε όσο ζούσε είναι η ποιητική σύνθεση “Αμοργός” (Αετός, 1943), η οποία θεωρείται μία απο της κορυφαίες δημιουργίες της ελληνικής λογοτεχνίας. Έκτοτε δημοσίευσε τρία ακόμη ποιήματα: το “Ελεγείο” (1946, περ. Φιλολογικά Χρονικά) και το “Ο ιππότης κι ο θάνατος” (1947, περ. Μικρό Τετράδιο), που από το 1969 και μετά περιέχονται στο βιβλίο “Αμοργός”, και το “Τραγούδι του παλιού καιρού” (1963, περ. Ο Ταχυδρόμος), αφιερωμένο στον Γιώργο Σεφέρη.

Το 1938 μαζί με τον φίλο του, Οδυσσέα Ελύτη ιδρύουν το λογοτεχνικό στέκι στο πατάρι του Λουμίδη.

Το 1943 μετέφρασε το έργο “Ο Ματωμένος Γάμος” του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και το 1945 εκδόθηκε απο τις εκδόσεις “Ίκαρος” και ανέβηκε από τον Κάρολο Κουν στο Θέατρο Τέχνης το 1948. Κάπως έτσι ξεκίνησε να ασχολείται με την μετάφραση θεατρικών έργων κυρίως για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου. Μετέφρασε δύο ακόμη θεατρικά έργα του Λόρκα, “Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα” (1954) και “Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα” (1959), και όλα μαζί με τις μεταφράσεις των ποιημάτων “Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας” και “Παραλογή του μισούπνου” από το 1990 και μετά εκδίδονται συγκεντρωμένα στον τόμο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, “Θέατρο και ποίηση”, απόδοση Νίκου Γκάτσου. Μετέφρασε, επίσης, επτά μονόπρακτα του Τεννεσσή Ουίλλιαμς , τη “Φουέντε Οβεχούνα” του Λόπε δε Βέγα (1959), τον “Ιώβ” του Άρτσιμπαλντ Μακ Λης (1959), τον “Πατέρα” του Αυγούστου Στρίντμπεργκ (1962), το “Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα” του Ευγένιου Ο΄Νηλ (1965) και άλλα που εκδίδονται σταδιακά από τις Εκδόσεις Πατάκη.

“…Τι ζητάς αθανασία στο μπαλκόνι μου μπροστά
δε μου δίνεις σημασία κι η καρδιά μου πώς βαστά
Σ’ αγαπήσανε στον κόσμο βασιλιάδες, ποιητές
κι ένα κλωναράκι δυόσμο δεν τούς χάρισες ποτές…”

Στα τέλη της δεκαετίας του 50′ ο  Νίκος Γκάτσος ξεκίνησε να ασχολείται με το τραγούδι. Η φιλία του με τον Μάνο Χατζιδάκι ήταν κάτι παραπάνω απο καταλυτική. Έβαλε την ποίηση στο τραγούδι και καθιερώθηκε ως ένας σπουδαίος στιχουργός. «Ελλάς, η χώρα των ονείρων» ήταν η πρώτη συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι. Πρίν απο την πρώτη τους ολοκληρωμένη δουλεία γράψανε τα τραγούδια για την ταινία “America America” και το 1965 ήρθε η μελωποίηση του “Ματωμένου Γάμου”. Οι συνεργασίες με τον Μάνο Χατζιδάκι πολλές και σπουδαίες. “Μυθολογία” , “Επιστροφή” , “Αθανασία” , “ο μεγάλος ερωτικός” είναι λίγα απο έργα που μας άφησαν.

Με τον Μίκη Θεοδωράκη συνεργάστηκε το 1961 & το 1964 σε μεμονωμένα τραγούδια και το 1974 κυκλοφόρησαν τα “Θαλασσινά φεγγάρια” με τις φωνές του Γρηγόρη Μπιθικώτση, της Βίκυς Μοσχολιού και της Μαρίας Φαραντούρη.

Κι ένα πρωί σε μια γωνιά στην Κοκκινιά
είδα το μπόγια να περνά και το φονιά
γύρευα χρόνια μες στον κόσμο να τον βρω
μα περπατούσε με το χάρο στο πλευρό.

“Νυν και αει” , “Μάνα μου Έλλας”, “Ένα μεσημέρι” , “Γεια σου χαρά σου Βενετιά” , “Έβαλε ο Θεός σημάδι” , “Χοντρομπαλού” , “Το δίχτυ” είναι μερικά απο τα 60 τραγούδια που μας άφησε η συνεργασία του Νίκου Γκάτσου με τον Σταύρο Ξαρχάκο και πολλά απο αυτα χαρακτηρίζουν την μεταπολεμική Ελλάδα. Το 1983 Γκάτσος και Ξαρχάκος υπογράφουν τα τραγούδια της ταινίας “Ρεμπέτικο” του Κώστα Φέρρη.  Παρακολουθώντας την διάλεξη του Μάνου Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο βλέπει τον Μάρκο Βαμβακάρη επι το έργο και 40 χρόνια μετά γράφει “Τα Κατα Μάρκον” σε μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου προς τιμή του μεγάλου μας ρεμπέτη.

Το πρακτορείο
θολό και κρύο
κάποιοι μιλάνε για παράξενες βροχές
και το ταξίδι
σαν άγριο φίδι
γεμίζει φόβο τις αδύνατες ψυχές

Στίχοι του Νίκου Γκάτσου έχουνε επίσης ντύσει με τις μουσικές τους και άλλοι μεγάλοι στιχουργοί όπως ο Δήμος Μούτσης , ο Λουκιάνος Κηλαηδόνης , ο Χριστόδουλος Χάλαρης, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου.

Το 1987 τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του, ενώ το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης για τη συμβολή του στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.

Το 1994 ο Γιώργος Ανδρέου γράφει σε στίχους και μουσική ένα τραγούδι αφιέρωμα στον μεγάλο μας στιχουργό και ποιητή “Γράμμα στον Κύριο Γκάτσο” και η Τάνια Τσανακλίδου το τραγούδησε μοναδικά.

“…Όλα κύριε Νίκο είναι εδώ
Όπως τα άφησες εσύ κι όπως τα ξέρεις
Από της λύπης τον καιρό
Κι όταν γυρίσεις και σε δω
Μέσα στη στάμνα τη χρυσή νερό να φέρεις
Της λησμονιάς πικρό νερό…”

Γράφει ο thanos_teg

• Σεμέλη Παπαβασιλείου : “Ο κόσμος σου είμαι εγώ”